Urlop – ach, jak wszyscy na niego czekamy! To nie tylko czas na odpoczynek, ale niezbywalne prawo każdego pracownika, gwarantowane przez polski kodeks pracy. W tym artykule sprawdzimy, ile dni urlopu przysługuje pracownikom, jak ustala się jego wymiar, a także omówimy inne rodzaje urlopów dostępne w polskim prawie pracy.
Urlop wypoczynkowy – podstawowe informacje
Urlop wypoczynkowy to czas, w którym pracownik może odpocząć od swoich codziennych obowiązków zawodowych. Jednak naliczanie jego wymiaru potrafi przysparzać problemów.
Najważniejsze, abyś pamiętał, że zgodnie z kodeksem pracy pracownikowi zatrudnionemu na umowę o pracę przysługuje:
- 20 dni urlopu, jeśli jego staż pracy jest krótszy niż 10 lat,
- 26 dni urlopu, jeśli staż pracy wynosi co najmniej 10 lat.
Czy to znaczy, że aby otrzymać dodatkowe 6 dni, musisz przepracować 10 lat? Nie zawsze. Do stażu urlopowego są wliczane poszczególne etapy edukacji.
Urlop a skończona szkoła
Zgodnie z art. 155 Kodeksu pracy, do stażu pracy wlicza się ukończone okresy nauki, które są potwierdzone przez odpowiednie dokumenty wydane zgodnie z obowiązującymi przepisami. Poszczególne etapy edukacji nie podlegają sumowaniu, a do stażu pracy wlicza się okres nauki odpowiadający najwyższemu poziomowi wykształcenia osiągniętemu przez pracownika.
Jak to wygląda w praktyce? Ukończenie:
- Zasadniczej lub inna równorzędnej szkoły zawodowej – do stażu wlicza się czas trwania nauki przewidziany programem nauczania, nie więcej jednak niż 3 lata.
- Średniej szkoły zawodowej – wlicza się czas trwania nauki przewidziany programem nauczania, nie więcej jednak niż 5 lat.
- Średniej szkoły ogólnokształcącej – doliczamy 4 lata.
- Szkoły policealnej – 6 lat.
- Szkoły wyższej (wystarczy licencjat) – liczy się aż 8 lat.
Jeśli w trakcie nauki pracowałeś, świetnie! Pamiętaj jednak, że do stażu pracy liczy się tylko okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę.
Ile dni urlopu dla nowych pracowników?
Pracownik, który rozpoczyna pracę w nowym miejscu w trakcie roku, nabywa prawo do urlopu wypoczynkowego z każdym przepracowanym miesiącem. Za każdy przepracowany miesiąc przysługuje mu 1/12 rocznego wymiaru urlopu.
Przykład:
Załóżmy, że pracownik rozpoczyna pracę 1 lipca 2024 roku na pełnym etacie, a jego staż pracy uprawnia go do 20 dni urlopu wypoczynkowego w skali roku. Ponieważ pracownik rozpoczął pracę w połowie roku, nabywa prawo do urlopu wypoczynkowego proporcjonalnie do przepracowanego czasu.
Za każdy przepracowany miesiąc przysługuje mu 1/12 rocznego wymiaru urlopu, co oznacza, że nabywa 1,67 dnia (20 dni /12 miesięcy).
Pracując od lipca do grudnia, czyli przez 6 miesięcy jest to 10 dni urlopu wypoczynkowego (6 miesięcy ×1,67 dnia). A jeśli będzie pracował w tej firmie dalej, w styczniu naliczy mu się pełna pula dni urlopu z góry.
Ile dni urlopu na żądanie?
Urlop na żądanie to specyficzny rodzaj urlopu, który pracownik może wykorzystać bez konieczności wcześniejszego zapowiadania i uzasadniania swojej nieobecności. Ile dni urlopu na żądanie Ci przysługuje? To 4 dni w roku kalendarzowym i jest wliczany do puli urlopu wypoczynkowego. Co ważne, nie sumuje się przechodząc na kolejny rok. Dlatego jeśli nie wykorzystasz urlopu na żądanie, a zostaną Ci wolne dni w puli, przejdą na kolejny rok już jako „zwykły” urlop wypoczynkowy.
Ważne: zgodnie z przepisami kodeksu pracy, pracodawca może nie wyrazić zgody na urlop na żądanie, jeśli udzielenie go spowodowałoby poważne problemy w funkcjonowaniu firmy lub gdy pracownik wykorzystał już limit czterech dni urlopu na żądanie w danym roku kalendarzowym. Pracownik powinien również pamiętać, że o zamiarze skorzystania z urlopu na żądanie należy poinformować pracodawcę najpóźniej w dniu jego rozpoczęcia, a jeśli to możliwe – wcześniej.
Szukasz pracy?
Poniżej przedstawiamy najlepsze oferty pracy w 2024 w najbardziej popularnych miastach w serwisie:
Pozostałe rodzaje urlopów
Oprócz wymienionych wyżej kodeks pracy przewiduje również inne rodzaje urlopów, takie jak:
- Urlop macierzyński – przysługuje matce dziecka i trwa od 20 do 37 tygodni, w zależności od liczby urodzonych dzieci. Jest płatny w wysokości 100% lub 80% podstawy wynagrodzenia, zależnie od momentu złożenia wniosku.
- Urlop ojcowski – przysługuje ojcu dziecka i wynosi 2 tygodnie, płatny w wysokości 100% przeciętnego wynagrodzenia z ostatnich 12 miesięcy.
- Urlop rodzicielski – może być wykorzystany zarówno przez matkę, jak i ojca dziecka, trwa do 32 tygodni. Zasiłek wynosi zwykle 80% podstawy wynagrodzenia.
- Urlop wychowawczy – przysługuje na opiekę nad dzieckiem, maksymalnie do 3 lat (jest bezpłatny!).
- Urlop szkoleniowy – dla pracowników podnoszących kwalifikacje zawodowe, to decyzja pracodawcy, czy go udzieli. Jest pełnopłatny.
- Urlop bezpłatny.
- Urlop okolicznościowy – w wymiarze 2 dni (jeśli bierzesz ślub/wychodzisz za mąż, urodziło się lub zmarło Twoje dziecko, na pogrzeb rodziców lub rodziców adopcyjnych, małżonka lub dziecka małżonka) lub 1 dzień (jeśli Twoje dziecko bierze ślub lub w przypadku pogrzebu członka rodziny – któregoś z teściów, rodzeństwa, dziadków lub osoby, która pozostaje pod Twoją opieką).
- Urlop opiekuńczy – pozwala pracownikowi na wzięcie wolnego w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie bliskiej, która wymaga opieki z poważnych względów medycznych. Zgodnie z kodeksem pracy, pracownikowi przysługuje w ciągu roku kalendarzowego 5 dni urlopu opiekuńczego.
- Urlop na opiekę nad dzieckiem – pracownikowi wychowującemu dziecko w wieku do 14 lat przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy w wymiarze 16 godzin albo 2 dni, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.
lle dni urlopu od siły wyższej?
Urlop od siły wyższej to nowość w polskim prawie pracy, umożliwiająca pracownikowi wzięcie do 2 dni wolnego (lub 16 godzin) w przypadku nagłych zdarzeń rodzinnych, takich jak choroba czy wypadek bliskiej osoby. Przysługuje za niego 50% wynagrodzenia.
Urlop od siły wyższej można wykorzystać w sytuacjach, gdy musisz się niezwłocznie zająć się pilnymi sprawami rodzinnymi spowodowanymi chorobą lub wypadkiem, które wymagają jego natychmiastowej obecności. Przykłady takich sytuacji to:
- nagła choroba bliskiej osoby,
- wypadek w rodzinie,
- awaria w mieszkaniu pracownika.
Co ważne, te sytuacje muszą być niezależne od woli pracownika. Urlop od siły wyższej nie podlega przeniesieniu na kolejny rok i musi być użyty w ciągu roku kalendarzowego, w którym powstało prawo do jego wykorzystania. Wniosek o jego udzielenie powinien zostać złożony przez pracownika najpóźniej w dniu, w którym musi z niego skorzystać. Kodeks pracy nie wprowadza wymogów co do formy wnioskowania Może to być forma ustna, pisemna, elektroniczna (np. e-mail, SMS). Pracodawca jest obowiązany udzielić urlopu na wniosek pracownika i nie może odmówić jego udzielenia, chyba że pracownik nie złoży wniosku.
Co się dzieje z niewykorzystanym urlopem?
Nie wykorzystałeś w pełni urlopu wypoczynkowego w danym roku? Spokojna głowa! Niewykorzystane dni urlopu stają się zaległym urlopem, który należy wykorzystać do 30 września roku następnego. W przypadku zakończenia stosunku pracy przysługuje Ci ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany urlop.
Bonus – jak rozplanować długie weekendy 2024?
Przygotowaliśmy dla Ciebie infografikę, która pozwoli Ci rozplanować pozostałe dni urlopu do końca roku. Życzymy Ci odwiedzenia miejsc i wypoczynku, o jakim tylko marzysz!
