Urlop wypoczynkowy i na żądanie każdy zna chociaż słyszenia, ale to nie jedyne rodzaje urlopów, przysługujących polskim pracownikom. Jest ich kilkanaście i założymy się, że nie o wszystkich wiesz. Z których możesz skorzystać?
Podstawowe rodzaje urlopów
Przypomnijmy te, które znamy najlepiej. Do najpopularniejszych rodzajów urlopów zaliczamy:
Urlop wypoczynkowy (art. 154 § 1 Kodeksu pracy)
To podstawowy urlop, który przysługuje każdemu pracownikowi. Jego wymiar zależy od stażu pracy:
- 20 dni – jeśli pracujesz krócej niż 10 lat,
- 26 dni – jeśli pracujesz co najmniej 10 lat.
Do stażu wlicza się nie tylko obecną pracę, ale też poprzednie zatrudnienie oraz okres nauki. O tym, jak to działa, napisaliśmy w tym artykule – kliknij, aby sprawdzić. Urlop wypoczynkowy jest pełnopłatny, a to oznacza, że za czas urlopu otrzymujesz normalne wynagrodzenie.
Urlop na żądanie
To 4 dni urlopu w roku, które możesz wykorzystać w nagłych sytuacjach. Wystarczy, że poinformujesz pracodawcę najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu.
Art. 167² Kodeksu pracy stanowi: Pracodawca jest obowiązany udzielić na żądanie pracownika i w terminie przez niego wskazanym nie więcej niż 4 dni urlopu w każdym roku kalendarzowym. Pracownik zgłasza żądanie udzielenia urlopu najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu.
Urlop na żądanie jest częścią urlopu wypoczynkowego, więc też jest płatny. Możesz go wykorzystać np. gdy nagle zachoruje dziecko albo musisz załatwić ważną sprawę.
Rodzaje urlopów – wolne dla rodziców
Szczególnie chronioną grupą pracowników są rodzice. Jakie przywileje przewidziało dla nich polskie prawo?
Urlop macierzyński (art. 180 § 1 Kodeksu pracy)
Przysługuje pracownicy, która urodziła dziecko. Wymiar urlopu zależy od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie:
- 20 tygodni – przy urodzeniu jednego dziecka,
- 31 tygodni – przy urodzeniu dwojga dzieci,
- 33 tygodnie – przy urodzeniu trojga dzieci,
- 35 tygodni – przy urodzeniu czworga dzieci,
- 37 tygodni – przy urodzeniu pięciorga i więcej dzieci.
Przynajmniej 14 tygodni urlopu musi wykorzystać matka dziecka – jeśli zdecyduje się na powrót do pracy, pozostałe 6 tygodni może przejąć ojciec (taki urlop zwyczajowo nazywamy „tacierzyńskim”). Za czas urlopu macierzyńskiego przysługuje zasiłek w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku.
Urlop rodzicielski (art. 182¹a § 1 Kodeksu pracy )
To dodatkowy urlop, który można wykorzystać po urlopie macierzyńskim. Przysługuje obojgu rodzicom łącznie w wymiarze do:
- 41 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka,
- 43 tygodni – w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka.
Każde z rodziców ma wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego, którego nie można przenieść na drugą osobę. Jeden rodzic może wykorzystać maksymalnie 32 tygodnie urlopu rodzicielskiego (w przypadku urodzenia jednego dziecka).
Szukasz pracy?
Poniżej przedstawiamy najlepsze oferty pracy w 2024 w najbardziej popularnych miastach w serwisie:
Urlop rodzicielski można wykorzystać jednorazowo lub w częściach (maksymalnie 5), nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia. Rodzice mogą skorzystać z wolnego jednocześnie lub na zmianę.
Ten rodzaj urlopu jest płatny w następujący sposób:
- 70% podstawy wymiaru zasiłku za cały okres urlopu rodzicielskiego, jeśli wniosek o urlop rodzicielski zostanie złożony w ciągu 21 dni po porodzie,
- 100% podstawy wymiaru zasiłku za pierwsze 6 lub 8 tygodni (w zależności od liczby urodzonych dzieci) i 70% za pozostały okres, jeśli wniosek zostanie złożony w późniejszym terminie.
Łączenie urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego
Rodzice mogą skorzystać z opcji łącznego wykorzystania urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego. W takim przypadku zasiłek wynosi 81,5% podstawy wymiaru zasiłku przez cały okres urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego, jeśli wniosek zostanie złożony w ciągu 21 dni po porodzie.
Urlop ojcowski (art. 182³ § 1 Kodeksu pracy)
To 2 tygodnie urlopu dla ojca dziecka, które można wykorzystać do ukończenia przez dziecko 24 miesiąca życia. Świadczenie przysługuje niezależnie od urlopu macierzyńskiego matki.
Urlop ojcowski jest płatny – przysługuje za niego zasiłek w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku.
Urlop wychowawczy (art. 186 § 1)
To urlop udzielany w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Przysługuje w wymiarze do 36 miesięcy, nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 6 roku życia.
Art. 186 § 1 Kodeksu pracy stanowi:
Pracownik zatrudniony co najmniej 6 miesięcy ma prawo do urlopu wychowawczego w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Do sześciomiesięcznego okresu zatrudnienia wlicza się poprzednie okresy zatrudnienia.
Urlop wychowawczy jest bezpłatny, ale za jego czas przysługuje zasiłek wychowawczy, jeśli dochód na osobę w rodzinie nie przekracza określonego limitu.
Inne rodzaje urlopów
Oczywiście, plejada dni wolnych jest znacznie dłuższa. Czy znasz poniższe rodzaje urlopów? Sprawdźmy!
Urlop na poszukiwanie pracy (art. 38 Kodeksu pracy)
Przysługuje pracownikowi w okresie wypowiedzenia umowy o pracę, a jego celem, jak łatwo się domyślić, jest umożliwienie znalezienia nowego zatrudnienia.
Urlop na poszukiwanie pracy przysługuje w następujących sytuacjach:
- Gdy umowa o pracę została wypowiedziana przez pracodawcę.
- Gdy okres wypowiedzenia umowy o pracę wynosi co najmniej 2 tygodnie.
- W przypadku ogłoszenia upadłości lub likwidacji zakładu pracy.
Wymiar urlopu na poszukiwanie pracy zależy od długości okresu wypowiedzenia:
- 2 dni robocze – jeśli okres wypowiedzenia nie przekracza 1 miesiąca,
- 3 dni robocze – jeśli okres wypowiedzenia wynosi 3 miesiące.
Pamiętaj, że urlop nie przysługuje pracownikowi, który sam złożył wypowiedzenie lub gdy doszło do rozwiązania umowy na mocy porozumienia stron. Jeśli chcesz z niego skorzystać, musisz złożyć wniosek o jego udzielenie.
Urlop opiekuńczy (art. 173¹ Kodeksu pracy)
Wprowadzony w 2023 roku, przysługuje w wymiarze 5 dni w roku kalendarzowym w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie będącej członkiem rodziny lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych.
Zwolnienie z pracy z powodu siły wyższej (art. 148² Kodeksu pracy)
Przysługuje w wymiarze 2 dni lub 16 godzin w roku kalendarzowym, z zachowaniem prawa do połowy wynagrodzenia. Można je wykorzystać w pilnych sprawach rodzinnych, np. spowodowanych chorobą lub wypadkiem.
Urlop bezpłatny (art. 174 § 1 Kodeksu pracy)
To urlop udzielany na pisemny wniosek pracownika. Jego okres nie wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
Urlop bezpłatny jest dobrowolny – pracodawca nie ma obowiązku go udzielić. W czasie urlopu bezpłatnego pracownik nie otrzymuje wynagrodzenia.
Urlop szkoleniowy (art. 103⁶)
Przysługuje pracownikowi podnoszącemu kwalifikacje zawodowe z inicjatywy pracodawcy lub za jego zgodą. Wymiar urlopu to:
- 6 dni – dla pracownika przystępującego do egzaminów eksternistycznych,
- 6 dni – dla pracownika przystępującego do egzaminu maturalnego,
- 6 dni – dla pracownika przystępującego do egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe,
- 21 dni w ostatnim roku studiów – na przygotowanie pracy dyplomowej oraz przygotowanie się i przystąpienie do egzaminu dyplomowego.
Za czas urlopu szkoleniowego pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.
Urlop okolicznościowy
To krótki, płatny urlop udzielany w związku z ważnymi wydarzeniami rodzinnymi. Przysługuje w wymiarze:
- 2 dni – w razie ślubu pracownika lub urodzenia się jego dziecka albo zgonu i pogrzebu małżonka pracownika lub jego dziecka, ojca, matki, ojczyma lub macochy,
- 1 dzień – w razie ślubu dziecka pracownika albo zgonu i pogrzebu jego siostry, brata, teściowej, teścia, babki, dziadka, a także innej osoby pozostającej na utrzymaniu pracownika lub pod jego bezpośrednią opieką.
Urlop dla poratowania zdrowia (dla nauczycieli, art. 73 ust. 1 ustawy Karta Nauczyciela)
To specjalny urlop dla nauczycieli, udzielany w celu przeprowadzenia zaleconego leczenia. Może trwać do roku, a w szczególnych przypadkach – do 3 lat.
Według Karty Nauczyciela: Nauczycielowi zatrudnionemu w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony, po przepracowaniu co najmniej 7 lat w szkole, dyrektor szkoły udziela urlopu dla poratowania zdrowia w celu przeprowadzenia zaleconego leczenia, w wymiarze nieprzekraczającym jednorazowo roku.
Za czas urlopu dla poratowania zdrowia przysługuje wynagrodzenie jak za urlop wypoczynkowy.
Nie bój się korzystać z przysługujących Ci urlopów – to Twoje prawo! Jeśli masz wątpliwości, zawsze możesz skonsultować się z działem HR w swojej firmie lub Państwową Inspekcją Pracy.
